De ECT behandeling; Waarom en Waarom niet?
De afkorting ECT staat voor Electro-Convulsive Therapy.
Een ECT behandeling is een psychiatrische behandeling. Bij deze behandeling wordt er elektriciteit door het brein gestuurd, daarom werd deze behandeling vroeger ook wel elektroshocktherapie genaamd. Deze elektrische puls wekt in het brein een epileptische aanval op. Deze aanval kan helpen om het repetitieve negatieve spiraaldenken te doorbreken, te resetten als het ware. Deze zware behandeling blijkt in het geval van patiënten met zo’n zware vorm van depressie (of bipolaire stoornis) dat niets anders meer helpt, soms toch nog positieve effecten te hebben.
Dit artikel heb ik geschreven naar aanleiding van een vraag van een cliënt over de risico’s van een ECT-behandeling. ECT is geen psychologische behandeling maar een psychiatrische, dus geen schrik: Voor mij als psycholoog is dit dus absoluut geen behandeling die ik zelf zou willen/kunnen of mogen toepassen!
ECT; de methode
De patiënt wordt eerst volledig onder narcose (in slaap) gebracht, en krijgt dan via een infuus spierverslappers toegediend. Aan beide zijden van het hoofd worden stimulatie-electroden geplaatst die er uit zien als dikke staven (Zie de tekening hierboven). Vervolgens wordt er een korte elektrische puls gegeven door het brein. De rest van de elektrodes worden niet gebruikt om iets het lichaam in te sturen, maar zijn alleen bevestigd om te meten wat er in het lichaam gebeurd. Zo houdt het ECG (electrocardiogram) de hartslag in de gaten; de EMG (Electromyelogram) meet de spierspanning. De manchetten om arm en been meten de bloeddruk, en de oxiometer meet het zuurstofgehalte.
De sterkte van ECT kan op meerdere manieren gevarieerd worden; zo kan er bijvoorbeeld gekozen worden voor eenzijdige stimulatie in plaats van aan beide kanten van het hoofd, of er kan gevarieerd worden in stroomsterkte. Helaas blijkt dat de zwaardere vormen van stimulatie niet alleen een grotere kans geven op herstel van de depressie, maar ook een groter risico op schade.
Het Beeld van ECT uit Films
Wie ooit de film “One Flew over the Coocoocksnest” of “A beautiful mind” heeft gezien, herinnert zich waarschijnlijk het gruwelijke beeld van een persoon die volledig bij bewustzijn is, waarbij het lichaam alle kanten op shockt na het toedienen van de elektrische impuls. Aangezien patiënten tegenwoordig spierverslappers krijgen toegediend en volledig onder narcose zijn, zal de verstuurde impuls nu hoogstens zichtbaar zijn in een kleine trilling van de vingers. Het blokje hout in de mond ter voorkoming van het inslikken van de tong is dan ook niet meer nodig, maar wordt voor de zekerheid wel nog toegepast. Het beeld uit films dat er een risico bestaat op sterven door ECT is ook volledig onjuist. De kans op sterven wordt net lager door ECT.
ECT; het waarom en waarom niet?
Tot nu toe laat onderzoek zien we dat een ECT-behandeling vooral risico geeft op beschadiging van het autobiografisch geheugen rond de tijd van behandeling. We zien over het algemeen geen verschil in het lange termijn geheugen of algemeen cognitief functioneren. Kant-tekening: De beschikbare literatuur beschrijft onderzoek van zeer lage kwaliteit waaruit geen harde conclusies getrokken mogen worden !!
In Nederland mag een psychiater deze behandeling pas voorstellen, als een optie aanbieden wanneer de situatie der mate kritiek is, en er niets anders meer helpt. In die specifieke situatie is waarschijnlijk de mogelijkheid op herstel, het risico op een beetje geheugenverlies waard.. Maar die afweging blijft natuurlijk altijd persoonlijk !
ECT; zelfde effect op bipolaire stoornis ?
Bij patiënten met een depressie begint men verbetering te zien tussen de 6de en 12de sessie. Bij patiënten met een bipolaire stoornis start deze verbetering gemiddeld eerder.
Een Bipolaire stoornis is een stemmingstoornis waarbij episodes van depressie worden afgewisseld door neutrale periodes en manische episodes. Depressieve periodes worden hier gekenmerkt door hopeloosheid, een hele lage eigenwaarde, laag zelfvertrouwen, geen vertrouwen in de toekomst, nergens zin in, zich nergens toe kunnen zetten, blokkerende twijfel. Manische periodes zijn hier gekenmerkt door racende gedachtes, impulsiviteit, euforie, hoge eigenwaarde, groot zelfvertrouwen, euforie, grote zelfoverschatting, vaste overtuiging. <Lees hierover later meer>
In interviews die 5 jaar na de behandeling zijn afgenomen, beschrijven patiënten dat ze in de vijf jaar na de behandeling minder episodes hebben, ze minder hevig zijn en dat de periodes tussen de episodes langer duren dan in de 5 jaar voorafgaand aan de ECT behandeling.
ECT; aanwijzing mogelijke verklaring voor de effectiviteit
Recent MRI-onderzoek liet significante groei van de Gyrus Dentatus zien bij patienten na een ECT-behandeling significant vergeleken met een controle groep. Deze onderzoeksresultaten geven geen zekerheid over het onderliggende mechanisme (te kleine proefpersonengroep) maar wel een stevige aanwijzing dat de elektroshocktherapie zorgt voor groei van de Gyrus Dentatus.
De Gyrus Dentatus (roze en gerimpeld in onderstaande figuur) is een deel van de hippocampus
